Gwiozdy Łowickie 2015
Znani artyści na całym świecie mają swoje aleje gwiazd. W Łowiczu animatorzy kultury uwieczniani są w pasażu gwiozd na Starym Rynku.
Składa się on właśnie z gwiozd, czyli okrągłych księżackich wycinanek przykrytych szkłem hartowanym i wmurowanych w bruk głównego placu miejskiego. Każda z nich poświęcona jest postaci bądź instytucji, dzięki którym kultura ludowa Łowicza i innych części Polski jest ciągle żywa.
W tym roku miejskie wyróżnienia o nazwie Łowicka Gwiozda w dziedzinie twórczości ludowej trafiło do wycinankarki, hafciarki i śpiewaczki ludowej Apolonii Nowak z Kurpiow-szczyzny oraz do wycinankarki Marii Stachnal z Łowicza. Pierwszą z nich nominowali do tytułu Gwiozdy Łowickiej urzędnicy departamentu kultury Mazowieckiej Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie. Natomiast łowiczankę zgłosiła stołeczna Cepelia.
W dziedzinie upowszechniania i ochrony dóbr kultury ludowej nagrodzony został natomiast śpiewak ludowy Stanisław Madanowski z Boczek oraz pośmiertnie animator księżackiej muzyki ludowej Marian Moskwa (1936 - 2012) z Łowicza. W imieniu tego ostatniego gwiozdę odsłaniała jego żona Maria i wnuk Piotr Boryczka.
Poniżej przedstawiamy sylwetki laureatów tegorocznej edycji miejskiego konkursu.
Apolonia Nowak (1944), wybitna śpiewaczka i wycinankarka regionu kurpiowskiego. Uznawana jest za pierwszy, najwybitniejszy „biały” głos Kurpiowszczyzny. Pierwsze swoje kroki w twórczości ludowej stawiała pod okiem babci i matki. Wypracowała swój własny styl wprowadzając do tradycyjnych form wycinanki „gwiozdy”, element asymetryczny: ( portrety świętych, wybitnych osobistości, scenki rodzajowe.) Jej papierowe dzieła znajdują się w kolekcjach prywatnych, zbiorach muzealnych i galeriach całego świata. „Gwiozda” z portretem Jana Pawła II znajduje się w zbiorach watykańskich. Swój kurpiowski portret otrzymał również prezydent USA Barack Obama. W latach 50-tych zaczęła występować jako solistka w zespołach folklorystycznych, prezentując najpiękniejsze pieśni kurpiowskie. Wielokrotnie zdobywała główne nagrody na konkursach i festiwalach w tym m.in. na Festiwalu w Kazimierzu Dolnym.
Współpracowała z Jackiem Urbaniakiem, założyciel i kierownik Zespołu Instrumentów Dawnych „Ars Nova”. Efektem tej współpracy był udział w licznych koncertach i nagrania dla Polskiego Radia i Telewizji Polskiej oraz wydanie dwóch płyt „Zaświeć niesiądzu” i „Anatomia kobyły”. Dryga z nich otrzymała nominację do Nagrody Akademii Fonograficznej „Fryderyk 2003” w kategorii Album Roku, Muzyka Wokalna.
Współpracowała również z zespołem „Swoją Drogą” z k™órym nagrala płytę „Pola”. Otrzymała ona II Nagrodę na XIII Festiwalu Folkowym Polskiego Radia „Nowa tradycja”, w kategorii Fonogram Folkowy Roku. Nagrała również płytę pt. „Nie mój ogrodusek” z pieśniami kurpiowskimi i utworami inspirowanymi muzyką kurpiowską: K. Szymanowskiego, R. Maciejewskiego, R. Twardowskiego, K. Sikorskiego, St. Moryto, z Warszawskim Chórem Kameralnym pod dyrekcją Rektora Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina - Ryszarda Zimka.
Występowała z muzykami jazzowymi (Włodzimierzem Nahornym, wybitnymi solistami operowymi ( Olgą Pasiecznik, Martą Boberską, Alicją Węgorzewską – Whiskered i Aleksandrą Zamojska.) W ciągu ponad 50 lat pracy twórczej uzyskała setki nagród i wyróżnień w konkursach i festiwalach muzyki ludowej m.in. nagrodę przyznaną w konkursie nagrań muzyki ludowej w Szanghaju i Światowej Wystawie Expo 2000 w Hanowerze.
Maria Stachnal, (1944), utalentowana wycinankarka, popularyzatorka sztuki ludowej i społeczniczka. Laureatka wielu nagród i wyróżnień w konkursach krajowych i międzynarodowych m.in. „Zasłużony dla Cepelii”, „Srebrny Krzyż Zasługi”. Wycinanki prezentowała na licznych wystawach m.in. w Anglii, Szwecji, Danii, Francji, Włoszech, Turcji, Niemczech, Łotwie, Leningradzie i Chicago. Jej wycinanki miały specjalną wystawę w Berlinie na wystawie EXOTIC POLAND w 2011 r.
Wychowała się w domu dwóch twórczyń ludowych: babci Józefy Strychalskiej i mamy Janiny Strychalskiej – Wawrukowicz, którym zawdzięcza swój talent i pasję do łowickiej kultury ludowej. W latach 1985-1989 prowadziła ognisko pracy pozaszkolnej przy Szkole Podstawowej Nr 3 w Łowiczu. W tym czasie dzieci z ogniska zajęły I miejsce w konkursie „Koroneczka” w Istebnej. W latach 1977-1996 oceniała wycinanki przyjmowane przez Spółdzielnię „Sztuka Łowicka” w Łowiczu do sprzedaży. Jednocześnie wykonywała wzory wycinanek , które zatwierdzała komisja etnograficzna. Jej prace pojawiły się wielu publikacjach m.in. „Wycinanka Polska - Rękodzieło Regionu Łowickiego”(2009), „Łowiccy Twórcy Ludowi”, „Łowiccy Twórcy Ludowi – pamięć ocalona.”
Stanisław Madanowski, (1941), znany łowicki śpiewak ludowy, głównym solista Zespołu Ziemi Łowickiej przy Powiatowym Domu Kultury w Łowiczu. (w latach 60 XX wieku), później Zespołu Pieśni i Tańca „Kolejarz”. Założyciel Zespołu Pieśni i Tańca „Boczki Chełmońskie (1974), kierownik artystyczny zespołu śpiewaczego „Ksinzoki”.
Uczestnik wielu festiwali i przeglądów folklorystycznych m.in. Festiwalu Folklorystycznego „Tradycje 99” w Łódzkim Domu Kultury, Festiwalu „Lutnia” orgaznizowanym przez Bałucki Ośrodek Kultury, Międzypowiatowego Przeglądu Dorobku Wsi Polskiej, Przeglądu Kolęd w Łowiczu. Brał udział w filmie „Popioły” Andrzeja Wajdy (1965), „Bilecie powrotnym” Czesława i Ewy Petelskich (1978) i „Chłopi” w reż. Jana Rybkowskiego (1973). Kultura ludowa to nierozerwalny i bardzo ważny element jego życia . Z oddaniem i sercem poświecą swój czas młodym pokoleniom. Za swoja działalność otrzymał wiele nagród i wyróżnień m.in. Srebrny Krzyż Zasługi, Zasłużony Działacz Kultury, Zasłużony dla Rolnictwa, Złoty Krzyż Zasługi w Rozwoju Spółdzielczości Bankowej im. Ks. Piotra Wawrzyniaka. Laureat nagrody „Łowicka Róża” przyznawanej przez Starostwo Powiatu Łowickiego.
Marian Moskwa, (1936–2012), nauczyciel, muzyk, wielki propagator muzyki regionu łowickiego. Uczył w Liceum Pedagogicznym w Łowiczu, a później Studium Nauczycielskim. Największą jego pasją była jednak działalność na rzecz folkloru łowickiego. Kierownik muzyczny folklorystycznych zespołów pieśni tańca regionu łowickiego: ZPT „Boczki Chełmońskie”, ZPT „Słupia”, ZPT „Sierakowice” i ZPT „Dzieżgów”. Opracował muzykę dla kapeli grających w zespołach folklorystycznych. Do dziś jego aranżacje wykorzystywane są przez współczesnych muzyków: „Piękny jest nasz Łowicz” – ZPT „Blichowiacy”, „Suita Łowicka” – Boczki Chełmońskie, „Pierzwawka i Śmigus Dyngus” i in. Konsultantem muzyczny do wielu filmów dokumentalnych – współpracował m.in. z prof. Marianem Domańskim z Warszawy.
Współorganizował razem z Towarzystwem Etnograficznym w Warszawie kopert w Filharmonii Narodowej pt. „U źródeł Wisły i Mazowsza” (1991 ). Trzykrotnie doprowadził ZPT Blichowiacy w latach 80-tych do zdobycia prestiżowej nagrody „Złota Jodła” na Festiwalu w Kielcach. Otrzymał za swoją działalność wiele nagród i wyróżnień. Odznaczony Odznaka Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej woj. łódzkiego i skierniewickiego oraz Krzyże Kawalerskim Odrodzenia Polski.