Fot. Archiwum
Z okazji Jubileuszu 70-lecia Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie, po niemal 200 latach, zrekonstruowany symboliczny Grobowiec księżnej Heleny Radziwiłłowej na Wyspie Topolowej powraca do Ogrodu Arkadyjskiego. Jego uroczyste odsłonięcie odbędzie się w dzień imienin księżnej Heleny, 22 maja o godzinie 18.
Symboliczny Grobowiec księżnej Heleny Radziwiłłowej znajdował się na wyspie obsadzonej topolami włoskimi, położonej w rozlewisku rzeczki Łupi. Na wyspę można było dotrzeć łodzią, którą ciągnięto za pomocą długiej liny z przeciwległego brzegu. Pomnik zainspirowany popularnym wówczas w Europie Grobowcem na Wyspie Topolowej Jana Jakuba Rousseau w podparyskim ogrodzie Ermenonville. Grobowiec Rousseau był celem pielgrzymek wielbicieli piewcy nieokiełznanej natury, przybywających z całej Europy, a jego grób podniesiono do rangi symbolu. Wzorowane na grobowcu filozofa pomniki ogrodowe zyskały w wielu europejskich krajach ogromną popularność. W ówczesnych założeniach ogrodowych odgrywały szczególną rolę kultową, wokół której koncentrował się cały dalszy program filozoficzny, literacki, sentymentalny bądź rustykalny ogrodu.
Autorką koncepcji Grobowca na wyspie była sama księżna Helena Radziwiłłowa, przy udziale architekta Szymona Bogumiła Zuga. Budowę Grobowca wspierał król Stanisław August, który ofiarował kamień – blok czarnego wapienia dębnickiego do jego konstrukcji.
Grobowiec na Wyspie Topolowej, opatrzony sentencją: Et in Arcadia ego jest kluczowym obiektem dla zrozumienia symboliki ogrodu arkadyjskiego - wyraża nieustannie obecną myśl o przemijaniu losu ludzkiego i nieuchronności śmierci.
Zgodnie z tradycją, Grobowiec na Wyspie Topolowej miał służyć za miejsce pochówku księżnej, ostatecznie jednak do tego nie doszło i ostatnia wojewodzina wileńska została pochowana w kruchcie nieistniejącego już drewnianego kościoła w Nieborowie. Książe Michał Piotr Radziwiłł wspomina w biografii księżnej Heleny Radziwiłłowej: Długo się wahano, czy ich nie pochować w Arkadyi (…), ale wilgotna miejscowość nie dozwoliła tego; złożona tymczasowo w kościółku Nieborowskim, na którego restauracyą przeznaczyła fundusz, tam pozostała obok swoich córek”.
Arkadia jest jedynym ogrodem sentymentalno-romantycznym w Polsce, który w stanie niemal nienaruszonym przetrwał do dnia dzisiejszego. Jednakże bez Wyspy Topolowej oraz symbolicznego nagrobka księżnej cała idea Arkadii była niezrozumiała. Kolejni kuratorzy Muzeum w Nieborowie i Arkadii podejmowali działania mające na celu odbudowanie tego obiektu.
W 2015 roku, po 200 latach od zniszczenia odtworzony obiekt powraca do ogrodu arkadyjskiego. Uroczystość odsłonięcia odbędzie się 22 maja, w ramach obchodów jubileuszu 70-lecia utworzenia Muzeum w Nieborowie i Arkadii.